Fransa-Cezayir ilişkileri: Sahra'daki nükleer testlerin kalıcı sonuçları

 Fransa-Cezayir ilişkileri: Sahra'daki nükleer testlerin kalıcı sonuçları

 

https://www.bbc.com/news/world-africa-56799670

TELİF HAKKIGETTY IMAGES

resim yazısıFransızlar, Aralık 1960'tan bu resimde görülen Reggane yakınlarındaki nükleer test sahasında mankenler kullandılar.

Maher Mezahi'nin Cezayir'den bildirdiğine göre, Fransa'nın eski kolonisi Cezayir'in çölünde gerçekleştirdiği nükleer testlerin devam eden sonuçları, iki ülke arasındaki ilişkileri 60 yıldan fazla kirletmeye devam ediyor.

13 Şubat 1960 sabahı, Fransız ordusunun Cezayir Sahra'sında bir test olarak atom bombası patlatmasından sadece 45 dakika sonra, Başkan Charles de Gaulle ordu bakanına bir mesaj gönderdi.

"Fransa için Hoorah," notu okudu.

"Bu sabah daha güçlü ve daha gururlu. Kalbimin derinliklerinden size ve bu muhteşem başarıyı elde edenlere teşekkür ediyorum."

Blue Jerboa olarak bilinen plütonyum dolu bombanın patlaması ve ardından Cezayir'de 16 nükleer silah patlaması, Fransız gücünün ve gelişiminin bir göstergesi olarak görüldü.

O zamanlar Cezayir bir Fransız kolonisiydi.

Yine de 6.500 Fransız mühendis, asker ve araştırmacının projede 3.500 Cezayirli el işçisiyle birlikte çalıştığı yerdeki atmosfer daha az şöhrete sahipti.

Bomba, patlamadan önce 100 metre yüksekliğindeki bir kulenin tepesine yerleştirilmişti.

Tanıklar yer sarsıntısını hissettiklerini ve patlamayla yüzleşmelerine izin verildiğinde devasa bir mantar bulutu gördüklerini anlatıyorlar.

TELİF HAKKIAFP

resim yazısıFransa, 1960-1961 yılları arasında Reggane yakınlarındaki çölde dört nükleer silah testi gerçekleştirdi.

Patlamanın yakınındaki aşırı sıcaklıklar kumu kristalleştirdi ve onu siyah parçalara dönüştürdü.

Mavi Arap tavşanı, ABD'nin 1945'te Japonya'nın Nagazaki kentine attığı ve patlamanın 1,6 km (1 mil) çevresindeki her şeyi yok eden bombadan üç kat daha güçlüydü.

Cezayir'in güneybatısındaki böylesine güçlü bir silahın patlaması, operasyondan sorumlu General Charles Ailleret tarafından gerekçelendirildi ve "tüm yaşam belirtilerinin tamamen yokluğunun" "bölgenin seçilmesinde önemli olduğunu" söyledi.

Yine de onlarca kilometre ötede, Reggane kasabasının sakinleri aynı fikirde olmamak için yalvardı.

Abderrahmane Toumi

1960 yılında bomba patladığında 6.000'den fazla insan vardı. Reggane hiçbir yerin ortasında değildi "

Abderrahmane Toumi
Radyasyon hastaları için hayır kurumu kurucusu

Abderrahmane Toumi'nin ailesi, 1965'teki testlerden sonra vahaya taşındı. Ancak yaşamının ilerleyen dönemlerinde, yerel halkın çektiği acıdan o kadar etkilendi ki, 2010 yılında nükleer radyasyonun etkilerinden muzdarip olanlar için savaşmak üzere bir dernek kurdu.

57 yaşındaki BBC'ye verdiği demeçte, "1960 yılında bomba patladığında 6.000'den fazla insan vardı. Reggane hiçliğin ortasında değildi" dedi.

"Araştırmacıların söylediğine göre, uzun vadeli etkiler ilk bombanın patlatılmasından yaklaşık 20 yıl sonra başladı ve onlarca yıl sürecek.

Toumi, "Kontamine olanların çoğu bilinmeyen tıbbi nedenlerden ötürü çoktan öldü. Nadir hastalıkları olduğu söylendi, ancak hastalıklarının özel doğasını gerçekten bilmiyorlardı," diye açıkladı Bay Toumi.

Mavi Arap tavşanı patlamasının hemen ardından, Senegal, Fildişi Sahili, Burkina Faso ve Sudan'a kadar bombadan nükleer serpinti tespit edileceği için bölge genelinde protestolar yaşandı.

Leipzig'de, o zamanlar Doğu Almanya'da, Malili öğrenciler tarafından memleketlerinden sadece birkaç yüz kilometre uzakta yapılan testi kınayan bir gösteri de vardı.

TELİF HAKKIAFP

resim yazısıFransa Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle, ilk testin ardından General Charles Aillere'ye askeri bir onur takdim etti

Fransa, Kapsamlı Nükleer Test-Yasaklama Anlaşması'nı imzaladıktan sonra, 1998 Fransız senatosu raporu, "Fransız atmosferik patlamalarının Sahra'ya komşu Afrika ülkelerinden artan eleştirilere konu olduğunu" belirtti.

Raporda, bu önlemlerin ne olduğu belirtilmeden, "Serpintiyi en aza indirmek için alınan tüm önlemlere rağmen, neden açıkça kirletici bir teknik kullanmaya devam edeceğimizi anlamadılar."

Reggane bölgesinde yer üstünde yapılan dört testten sonra, 1961'de Fransız yetkililer, 700 km uzaklıktaki pitoresk Hoggar sıradağlarında Ekker'de yer altı testleri yapmaya karar verdiler.

Ancak yer altı testleri bile kirliliğe neden oldu.

Örneğin Beryl olarak bilinen bombanın patlaması sırasında, patlama sahasındaki yer altı şaftının düzgün bir şekilde kapatılmaması nedeniyle radyoaktif madde atmosfere püskürtüldü.

Patlama yukarıdaki dağ silsilesini salladığında, bomba dağda çatlaklar açtığı ve nükleer atık havaya sızdığı için gözlemciler yetkilileri hızla bölgeden uzaklaştırdı.

Patlamayı izlemeye davet edilen bir grup hükümet yetkilisi gibi, dokuz asker de deney tarafından ağır şekilde kirletildi.

Ekker'deki bir düzineden fazla yeraltı nükleer testinden sonra, Fransız ordusu deneylerini Pasifik Okyanusu'ndaki Fransız Polinezyası'na kaydırdı.

Ayrıca şunlarla da ilgilenebilirsiniz:

·         Cezayir'in çalıntı topu ve Fransa'nın horozunun hikayesi

·         Macron'un sömürgecilik hakkında anlamadığı şey

·         Cezayirli, Fransa'nın yanında olduğu için işkence gördü

Yine de, Sahra'daki Fransız nükleer deneyinin sonuçları, Fransız-Cezayir ilişkilerini kirletmeye devam ediyor.

Yerel araştırmacılar, Cezayir Sahra'sında binlerce Cezayirlinin nükleer radyasyonun etkilerinden muzdarip olduğunu ve bölgelerin çoğunun henüz kirlenmediğini tahmin ediyor.

132 yıllık sömürgecilikle şekillenen, ilişkileri kolaylaştıracak tedbirler önermek amacıyla iki milletin bir komisyon kurma kararının ardından konu daha da önem kazandı.

Tarihçi Benjamin Stora, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tarafından bu ilişkiyle ilgili olarak görevlendirilen raporunda nükleer meselesine değindi ve Fransa ve Cezayir'in test alanlarını temizlemek için birlikte çalışması gerektiğini söyledi.

Ancak tazminat hakkında fazla konuşmadı ve önerileri, Fransız testlerinin etkilerinden muzdarip olmaya devam ettiklerini söyleyen Cezayirliler için çok belirsizdi.

Reggane yakınlarında askerlik hizmetini yaparken 1990'ların başında radyasyona maruz kaldığına inanan 49 yaşındaki aktivist Mohamed Mahmoudi, "Stora bir terzi gibidir. Fransa'nın ihtiyacı olanı tam olarak dikti" diye gülüyor.

O sırada kimsenin ona bölgede bulunmanın risklerinden bahsetmediğini söylüyor.

TELİF HAKKIAFP

resim yazısıGeçen yıl Fransa, Fransızlara karşı savaşan ve bir Paris müzesinde tutulan 24 Cezayirli'nin kalıntılarını iade etti.

BBC'ye gönderilen bir e-postada, Fransız dışişleri bakanlığı "bu sitelerdeki çeşitli test alanlarının radyolojik teşhisinin yapıldığını ve Cezayirli yetkililerle paylaşıldığını" söyledi.

2010 yılında Fransız parlamentosu, teoride Cezayir'deki nükleer radyasyon kurbanlarını tazmin etmesi gereken Morin yasasını kabul etti.

Bununla birlikte, yasa, davacıların testler yapılırken bölgede ikamet etmesini şart koşuyor ve yalnızca belirli hastalıkları tanıyor.

Sonuç olarak, Bay Mahmoudi gibi kurbanlar hak sahibi değiller.

Yine de 800'den fazla uygun davanın belgelenmesine yardım ettiğini söylüyor.

Morin yasası tarafından oluşturulan Nükleer Test Mağdurları Tazminat Komitesi, paranın ödendiği 545 vakadan yalnızca birinin Cezayir'e ait olduğunu - diğerlerinin tümü Fransız Polinezyası'ndan olduğunu bildirdi.

Fransız dışişleri bakanlığı yanıt olarak, ülkenin "sunulan davaları incelemeye devam edeceğini" söyledi.

Cezayir'de Fransa - önemli tarihler

1830: Fransa Cezayir'i işgal etti

1848: İsyancı lider Abd-el-Kader'in önderliğindeki ayaklanmanın ardından Paris, Cezayir'i Fransa'nın ayrılmaz bir parçası olarak ilan etti.

1945: Sétif'teki bağımsızlık yanlısı gösterilerde binlerce kişi öldürüldü

1954-62: Cezayir Bağımsızlık Savaşı

1962: Cezayir bağımsız bir devlet oldu

1960–66: Nükleer testlerin bağımsızlıktan sonra devam etmesine izin verildi

Şubat ayı başlarında Cezayirli General Bouzid Boufrioua, askeri dergi El Djeich'te Fransız meslektaşlarına sert bir saldırı başlattı.

"Fransa tarihi sorumluluklarını kabul etmelidir," dedi ve hiçbir nükleer gücün imzalamadığı veya onaylamadığı 2017 nükleer silahların yasaklanması anlaşmasına atıfta bulundu.

"Uluslararası toplum, nükleer güçlerden geçmişteki hataları düzeltmelerini ilk defa istiyor."

Bay Toumi ve her gün konuştuğu kurbanlar için, geçmişteki hataları düzeltmek, kirlenmiş alanların kirden arındırılmasıyla başlar.

"Yeraltında nükleer atık var ve nerede olduğunu bile bilmiyoruz," diyor ve Cezayir hükümetine Reggane ve In Ekker'deki Fransız deneylerinin tam haritalarının henüz teslim edilmediği gerçeğine atıfta bulunuyor.

"Hastalar sadece memleketlerinde nükleer atık olmadan yaşamak istiyor, hepsi bu."